Vitaliteitsschijf van Vijf

De Vitaliteitsschijf van Vijf is een handig hulpmiddel om aan de slag te gaan met vitaliteit bij jou op de werkvloer. Ik verwijs er dan ook vaak naar in andere blogs, daarom vandaag een nadere introductie van deze tool. Je zou de Vitaliteitsschijf van Vijf (oftewel Vitaschijf) kunnen zien als een soort handvat of kapstok. Door dit toe te passen, voorkom je een te eenzijdige benadering van vitaliteit. Met als risico dat het thema een stille dood sterft of dat je niet de volledige doelgroep bereikt. 

Dat is jammer en ook te voorkomen, door vooraf een tool te selecteren waarmee alle aspecten van vitaliteit betrekt. Dat heeft 3 voordelen:

• Je creëert draagvlak;

Er zijn namelijk mensen die helemaal niets hebben met voeding of sport. Dit zijn de mensen die je graag wil bereiken met je aanpak, maar die al afhaken bij het woord vitaliteit. Het is fijn als je alle medewerkers kan betrekken bij het thema en doordat je het breed aanvliegt, zit er altijd wel een aspect tussen waar iemand wél een positieve associatie mee heeft.

• Je zorgt voor een gemeenschappelijke taal;

Door met een model te werken, deze te introduceren (bijvoorbeeld d.m.v. een workshop) en steeds te herhalen (bij bijvoorbeeld activiteiten en in je communicatie), creëer je een gemeenschappelijke taal. Dat is waardevol omdat je dan gemakkelijker het gesprek met elkaar kan aangaan.

• Je werkt echt aan vitaliteit van medewerkers, waardoor je meer rendement haalt.

Uiteindelijk breng je het ziekteverzuim niet naar beneden door alleen een fruitschaal neer te zetten. Zet niemand een stapje extra door het buikspierkwartier met collega’s. En zijn medewerkers zeker niet duurzamer inzetbaar door een wekelijks yogaklasje. Niet dat er iets mis mee is (vooral mee doorgaan als je dit nu aanbiedt ;-)); vaak is het juist slim om dit soort ‘laaghangend fruit’ mee te pakken want je creëert er bewustzijn mee en zet relatief simpel de eerste stappen. Maar hoe vitaal is je medewerker als deze dagelijks een appel eet terwijl hij met buikpijn naar het werk rijdt, omdat ‘ie daar geen voldoening uit haalt? Of omdat hij in scheiding ligt en wel wat anders aan zijn hoofd heeft? Het gaat om het complete plaatje van de medewerker in zijn professionele én privéleven. De Vitaschijf van Vijf (bron: Vitacademie) heeft een holistische benadering, waardoor je op alle aspecten werkt aan vitaliteit en daardoor daadwerkelijk resultaten haalt.

Vijf aspecten
We zoomen eens in op de vitaliteitsschijf die, zoals gezegd, bestaat uit 5 aspecten. Deze staan allemaal voor een bepaald onderdeel van vitaliteit. Je zou kunnen zeggen dat dit 5 knoppen zijn waar je aan kan draaien als je wilt werken aan vitaliteit, of dat nu je eigen persoonlijke vitaliteit is of bij jou in de organisatie. Het model ziet er als volgt uit en heeft de vorm van een wiel om te laten zien dat de 5 aspecten met elkaar samenhangen en elkaar beïnvloeden:

De aspecten nader toegelicht:

• Vitalogisch

Dit staat voor zelfbewustzijn, nut & noodzaak voelen (of creëren), eigen regie nemen over je vitaliteit. Leid jij je leven of leidt het leven jou?

Alleen als mensen zicht intrinsiek gemotiveerd voelen voor het doel, zullen zij zelf de regie nemen en vanuit eigen beweging werken aan vitaliteit. Dit is een heel belangrijk onderdeel en zelf werk ik altijd eerst aan dit component voordat we starten met de feitelijke interventies voor meer vitaliteit. Met bijvoorbeeld workshops, gezondheidschecks en een vitaliteitsweek kan je het zelfbewustzijn aanwakkeren bij medewerkers. Daarmee creëer je als je het ware een voedingsbodem, waardoor ze veel ontvankelijker zijn om daadwerkelijk aan de slag te gaan met hun vitaliteit. Anders krijg je het effect dat ze op het werk wel leuk meedoen als er een workshop wordt georganiseerd maar eenmaal thuis gaan ze bij wijze van spreken toch weer met een zak chips op de bank liggen Netflixen. Dat is sonde van je inspanningen als werkgever toch?

• Fysiologisch

Dit gaat over leefstijl en het lichamelijke deel van vitaliteit: voeding, beweging, slaap, ademhaling en ontspanning.

Vaak wordt dit ook wel samengevat als de BRAVO-onderwerpen: Beweging, Roken, Ademhaling, Voeding en Ontspanning. Bij al deze onderwerpen kan je je voorstellen dat het heel direct een effect heeft op hoe je je voelt. Als je slecht hebt geslapen, heb je minder energie. Door te stoppen met roken, daalt je kans kanker en hart- en vaatziekten met 35%. Dit maakt het erg tastbaar, vandaar dat ik zie dat veel mensen zich hierop richten en ook in organisaties is dit vaak het eerste waar aan wordt gewerkt. Super goed, maar dit is dus maar 1 aspect van vitaliteit!

• Psychologisch

Hierbij hebben we het over mentale gezondheid: je mindset, gedrag en hoe je omgaat met emoties. Maar ook met eigenwaarde en zelfvertrouwen. 

We weten allemaal dat een appel gezonder is dan een koekje, maar toch kiezen we al gauw voor dat koekje. Hoe kan dat? Dat heeft dus alles te maken met overtuigingen en gedragspatronen. Misschien vind je het gedoe om fruit mee te nemen naar je werk en het daar eerst te moeten wassen en schillen voordat je het kan eten. Dan is een reep pakken veel gemakkelijker. Of je denkt dat je geen tijd hebt om te gaan sporten. Dat is dan meestal geen kwestie van tijd maar van prioriteit. Deze voorbeelden geven treffend weer dat het psychologische aspect van grote invloed is op leefstijl, dat wat we zojuist besproken in het fysiologische deel. Oftewel een gezonde geest in een gezond lichaam, en vice versa. Als je hier geen rekening mee houdt, gaan mensen nooit intrinsiek gemotiveerd (vitalogische aspect) raken om te werken aan hun eigen vitaliteit. Dus dan komen ze misschien wel naar de workshop die je organiseert over gezonde voeding en geef je mensen een stukje kennis, maar is er toch onvoldoende gebeurd om ze daadwerkelijk ander gedrag te laten vertonen.

Andere elementen die van invloed zijn op dit psychologische aspect zijn emoties, je persoonlijkheid en zelfwaardering. Dus gun je het jezelf om bijvoorbeeld tijd te maken om te gaan sporten of aan een nieuwe opleiding te beginnen waardoor je een baan kan vervullen waar je veel meer voldoening uithaalt?

• Ecologische aspect

De fysieke omgeving, je sociale omgeving en de balans tussen verschillende aspecten van je leven zoals werk & privé. Het heeft allemaal invloed op hoe je je voelt. Creëer jij je eigen vitale context? 

Een super belangrijk onderdeel van vitaliteit waar eigenlijk niet vaak naar wordt gekeken, is het ecologische aspect. Vanuit de ecologie zien we dat de context waarin je leeft en werkt, van invloed is op jou en andersom. Om dit te illustreren geef ik een voorbeeld, te beginnen met de fysieke omgeving. Denk je eens in dat je in een oud kantoorgebouw werkt waarin het tocht en er weinig daglicht is. De ramen gaan moeilijk open en er hangt niks leuks aan de muur waardoor je uitkijkt op een grijze muur. Hoe voelt dat? De energie zakt al weg als je er alleen maar aan denkt, toch? Hoe anders is dat als je in een mooi gebouw werkt met alle faciliteiten, lekkere koffie, planten in de kamer en gezellige zitjes waar je even informeel kan bijpraten of overleggen met je collega’s. Dan zit je echt heel anders te werken en wordt je in ieder geval positief gestimuleerd. Wat ik zelf dus graag doe in trajecten is kijken naar de werkomgeving en de mogelijkheden om die meer stimulerend te maken. Dat kan al heel simpel door de prullenbakken van de kamers af te halen waardoor mensen een stukje moeten lopen naar de centrale prullenbak. Dat noemen we nudging, mensen onbewust gedrag laten vertonen. In dit geval om mensen minder te laten zitten en geregeld overeind te laten komen. Maar je kan ook met belettering een positieve draai geven aan de werkomgeving door belettering aan te brengen met inspirerende quotes, traplopen te stimuleren en gebruik van liften te ontmoedigen (plak eens een briefje op de liftdeur met ‘defect’ erop en kijk wat er gebeurt ;-)).

In sociaal opzicht is je omgeving natuurlijk ook van belang. Er wordt weleens gezegd dat je het gemiddelde wordt van de 5 of 7 mensen waarmee je omgaat. Je kan je voorstellen dat het lastig is om gezond te eten als je door collega’s wordt uitgelachen wanneer je een groene salade meeneemt naar het werk. Of als er een klaagcultuur heerst en mensen over elkaar roddelen. Dat vreet ook enorme energie en dus productiviteit van mensen. Vaak wordt er al aan dit aspect gewerkt in de vorm van (team)workshops over feedback geven en ontvangen, teambuilding, werkdruk, werk-/privébalans, etc. Als jij dat ook al doet binnen jouw organisatie, kan je dus al een vinkje zetten op dit onderdeel! 😉

• Filosofische aspect

Talenten, drijfveren, kenniswaarden: ze zorgen voor een leven vol voldoening en plezier als je ze kwijt kan in de activiteiten die je onderneemt. 

Ik zeg altijd, je kan nog zoveel sporten als je wil en heel gezond eten maar als je 40 uur per week met buikpijn naar je werk gaat omdat je er niets aan vindt, hoe vitaal ben je dan? En dat geldt natuurlijk ook voor de rest van je leven. Het filosofische aspect belichaamt dus het stuk voldoening en plezier dat ook nodig is. Binnen organisaties gaat het er dan vooral om dat je werk doet dat past bij je talenten en drijfveren. Je kan dan aan allerlei interventies denken als talentprogramma’s en loopbaancoaching. Maar ook simpelweg stilstaan bij elkaars kwaliteiten in een teamoverleg of een oefening met complimentkaarten draagt hier al aan bij.

Iedereen vitaal
Je merkt al dat vitaliteit enorm breed is en dat het dus ook goed is om met al deze facetten rekening te houden als je aan de slag gaat met vitaliteit op de werkvloer. Het mooie is dat iedereen daardoor ook op zijn eigen manier vitaal kan zijn. Medewerkers die misschien lichamelijk minder fit zijn, kunnen juist wel weer erg optimistisch in het leven staan en zorgen voor een goede sfeer op de afdeling. Iemand anders kan weer erg bezig zijn met zijn persoonlijke ontwikkeling en regelmatig bijscholing doen, waardoor hij sterk naar boven komt op het filosofische aspect. Het is juist mooi als je dat haakje kan vinden bij mensen en ze dan stimuleren om daarop voort te borduren. Zo krijg je draagvlak. Zeker als je de verschillende aspecten steeds terug laat komen, bijvoorbeeld in voortgangsgesprekken. En natuurlijk zorg je ervoor dat je echt werkt aan vitaliteit door alle facetten erbij te betrekken en medewerkers op meerdere fronten te triggeren en inspireren. Nou hoeft dit allemaal niet tegelijk, stap voor stap consistente aandacht zorgt juist voor de beste resultaten!

Check jezelf
Een leuke oefening om te doen is om voor jezelf te kijken hoe je scoort op deze 5 aspecten. Welke cijfer geef je jezelf? Wat gaat al goed, wat kan beter? Op welk onderdeel zou je aan de slag willen gaan om van bijvoorbeeld een 6 naar een 7 te gaan? Welke stappen moet je daarvoor gaan zetten? Als je hier een beetje handigheid in hebt, kan je jezelf deze vragen nogmaals stellen maar dan met betrekking tot je team of organisatie. Ik ben benieuwd wat voor inzichten je krijgt en waarmee je aan de slag zou willen gaan. Laat het me weten! Veel succes hiermee en graag tot de volgende keer!

Ik hoop dat je de tips uit deze blog waardevol vindt en dat ze je helpen bij het creëren van meer vitaliteit. Wil je meer doen dan dit? Kijk dan eens naar De Vitaliteitversneller; mijn online 1-op-1 coachingsprogramma voor HR-professionals die echt werk willen maken van vitaliteit in hun organisatie. Bekijk hier alle informatie: https://www.vitaliblij.nl/vitaliteitversneller/. 

Deze blog is geschreven door Margot van Hoijdonck van VitaliBlij. Als Psycholoog NIP en Vitaloog® is vitaliteit op de werkvloer haar expertise.

Volg mij op linkedin.com/in/margotvanhoijdonck en https://www.instagram.com/vitaliblij/ voor meer tips en inspiratie. Je kan je ook inschrijven voor de tweewekelijkse inspiratiemail (klik hier) om op de hoogte gehouden te worden mijn persoonlijke ervaringen, praktische toepassingen en nieuwe ontwikkelingen rondom vitaliteit op de werkvloer.