Vitaal leiderschap in de praktijk: zo krijg je leidinggevenden mee in vitaliteit op de werkvloer

Leidinggevenden spelen een sleutelrol in vitaliteit op de werkvloer. Zij bepalen mede de sfeer, het voorbeeldgedrag en de ruimte die medewerkers ervaren om vitaal te werken. Toch zie ik vaak dat HR enthousiast aan de slag gaat met vitaliteitsbeleid, terwijl leidinggevenden achterblijven of zelfs onbewust tegenwerken. Hoe zorg je dat ze meebewegen, hun rol pakken én het goede voorbeeld geven? Juist nu organisaties kampen met krapte op de arbeidsmarkt en stijgend verzuim, is vitaal leiderschap geen luxe maar noodzaak. In deze blog geef ik je concrete tips om vitaal leiderschap te stimuleren binnen jouw organisatie.

Waarom vitaal leiderschap het verschil maakt

Leidinggevenden hebben een grote invloed op de werkdruk, het verzuim en het werkplezier van hun teamleden. Zonder vitale leiders is er geen duurzame vitaliteit op de werkvloer. Maar helaas zijn juist de leidinggevenden vaak de bottleneck als het aankomt op een vitale organisatie. Je ziet dan dat medewerkers niet de ruimte voelen en nemen om aandacht te besteden aan hun welzijn. Signalen hiervan zijn bijvoorbeeld:

• Een lage opkomst bij workshops en andere vitale activiteiten
• Medewerkers die achter hun bureau lunchen om door te werken
• Frequent (kort) verzuim, doordat mensen regelmatig een dag nodig hebben om ‘op te laden’

Wat medewerkers nodig hebben: ruimte, erkenning en voorbeeldgedrag. Je wil dan ook dat leidinggevenden vitaliteit bij hun medewerkers actief faciliteren en motiveren. Niet iedereen doet dit van nature of heeft hiervoor de skills. Daarom is het van groot belang om een aparte aanpak voor leidinggevenden op te nemen in je vitaliteitsplan, zodat je hen kan equiperen voor de rol van vitaal leider.

De valkuil: vitaliteit als ‘iets van HR’

Niet zelden wordt vitaliteit iets gezien als ‘iets van HR’. Soms is dit onwil, maar vaker zijn er andere redenen waarom leiders afhaken:

• Gebrek aan urgentie: alles loopt goed en daardoor ziet men niet in wat vitaliteit bijdraagt aan de dagelijkse gang van zaken
• Drukte: leidinggevenden worden afgerekend op hun resultaten en dat betekent meestal dat productiviteit en omzet leidend zijn. Bovendien hebben leidinggevenden vaak al veel op hun bordje en is vitaliteit ‘weer iets wat erbij komt’
• Onbekendheid: soms heerst nog de gedachte dat vitaliteit vooral gaat over gezondheid en dat dit vooral een privéaangelegenheid is. Of het heeft nog iets zweverigs. Als onbekend is wat vitaliteit betekent en wat het kan bijdragen aan de organisatie, zijn leidinggevenden vaak terughoudend om er actief werk van te maken.

Om te voorkomen dat leiders afhaken, is het bij strategisch vitaliteitsmanagement belangrijk om hen te betrekken in het vitaliteitsbeleid en het vitaliteitsplan van aanpak. Enerzijds om hen te informeren: wat is vitaliteit, wat betekent het binnen onze organisatie, waarom vinden we het belangrijk, wat levert het op en hoe zien we de rol van onze leidinggevenden. Anderzijds wil je juist ook de input van je leiders horen: zij weten immers als geen ander wat er speelt op de werkvloer, wat zorgt voor energie bij medewerkers en waar zij behoefte aan hebben. 

Bovendien zijn leidinggevenden zelf óók medewerker binnen het bedrijf. Als zij zelf niet het gevoel hebben dat er aandacht is voor hun welzijn, zullen ze dit ook niet doorgeven naar hun medewerkers. Dus bespreek vooral ook hoe zij dit zelf ervaren en wat ze nodig hebben om een vitale medewerker én leider te kunnen zijn. 

Van betrokkenheid naar eigenaarschap

Door leidinggevenden vroeg te betrekken in de ontwikkeling van het vitaliteitsbeleid zorg je voor betrokkenheid. Laat hen zelf input geven, ervaringen delen en knelpunten benoemen, zodat het onderwerp gaat leven en zij voelen dat het hen ook iets oplevert.

Naast betrokkenheid, wil je dat leiders eigenaarschap voelen over de vitaliteit van hun team en het net zo belangrijk vinden als de cijfers en productie. Door vitaliteit standaard op de agenda te zetten bij elk overleg (directie, management, bilateraal) zal er verantwoording moeten worden afgelegd. Een dashboard kan hierbij ondersteunend werken (maar waak ervoor dat de cijfers een doel op zich worden). Eigenaarschap groeit dan als onderdeel van strategisch vitaliteitsmanagement, waarin vitaliteit structureel gekoppeld wordt aan organisatiedoelen.

En hoe mooi is het als je er als organisatie voor kiest om in de werving van nieuwe leidinggevenden vitaal leiderschap op te nemen als eis voor de functie? Versterk de benodigde skills door leiderschapsontwikkeling en intervisie. Een veilige omgeving waarin leidinggevenden onderling best practices delen, samen sparren over uitdagende situaties en elkaar steunen, is erg bevorderlijk voor het creëren van eigenaarschap.

Let wel: eigenaarschap is niet hetzelfde als verantwoordelijkheid. Als mens (en medewerker) maak je altijd je eigen keuzes. Ondanks alle inspanningen van een leidinggevende kunnen die keuzes toch ongunstig uitpakken voor iemands vitaliteit. Definieer daarom goed wat je van leidinggevenden verwacht en hoe het eigenaarschap eruitziet.  

Zodra je van leidinggevenden vraagt om een vitaal leider te zijn, moet je hen daarbij faciliteren en er niet vanuit gaan dat zij al voldoende toegerust zijn voor deze rol. Denk aan coaching, sparsessies en de eerdergenoemde intervisie. Belangrijk is dat leidinggevenden ook terugkoppeling krijgen over de effecten van hun inspanningen, zodat vitaal leiderschap tastbaar en motiverend blijft. Een training is mooi maar je kan ook bestaande leiderschapsprogramma’s aanvullen met vitaal leiderschap. Dat versterkt de visie dat vitaliteit onderdeel is van leiderschap (en geen apart project). Sluit hierbij aan op het huidige niveau van leiderschap en maak het zo laagdrempelig en concreet mogelijk om de benodigde skills in de praktijk te brengen zonder dat het slechts een kunstje wordt. Besteed aandacht aan zowel de visie op vitaliteit als de benodigde tools en competenties.

Wil je dat vitaliteit structureel wordt ingebed in je organisatie en dat leidinggevenden vitaal leiderschap gaan uitstralen? Als vitaliteitsexpert help ik organisaties bij het ontwikkelen én implementeren van een duurzaam vitaliteitsplan dat écht past bij jouw context. Plan een vrijblijvende kennismaking of bekijk mijn aanbod om samen met mij de vitaliteit op de werkvloer duurzaam op te zetten en te verankeren: